Akışı değiştiremiyorsan bakışını değiştir! ‘Stressiz yaşam sağlıklı ve mümkün değil’

Stres Anında Vücudun Tepkisi: ‘Savaş ya da Kaç’

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, günümüz dünyasında stresin herkesin hayatında önemli bir yer tuttuğunu belirttti. Özellikle çocukların “stres atmak” gibi ifadeler kullanmaları, bu durumu daha da görünür hale getiriyor. Stres kelimesinin kökenine dair bilgi veren Tarhan, bu terimin ilk kez Endüstri Devrimi sırasında madenlerdeki basınç noktalarını tanımlamak için kullanıldığını vurguladı. 1960’lı yıllarda, Kanadalı fizyolog Hans Selye’nin stres üzerine yaptığı araştırmalar, bu kavramın daha derin bir şekilde anlaşılmasına katkı sağladı. Stres karşısında insan vücudu ‘savaş ya da kaç’ tepkisi vermek üzere kendini hazırlarken, günümüzde bu cevaplar dondurulmuş durumuna da dönüşebiliyor. Vücut, stres anında çeşitli kimyasal tepkimeler yaşar, kaslar gerginleşir ve kalp atış hızı yükselir. Tansiyon artar, bu durum da vücudun genel dengesini etkiler.”

Beynin Kimyasal Tepkisi: Duyguların Rolü

Prof. Dr. Tarhan, parasempatik sinir sisteminin, stres durumu geçtikten sonra beynin “rahatla” sinyali gönderdiğini anlattı. Bu sayede vücut sakinleşir ve kimyasal denge yeniden sağlanır. Beyin, duygusal durumlarla orantılı olarak belirli kimyasallar salgılar. Örneğin, öfke ve kin gibi olumsuz hislerle karşılaşıldığında asidik özellikte kimyasallar üretilir. Dolayısıyla, beyin stresle başa çıkmak için kimyasal bir yanıt verir.”

Kontrol Altındaki Stresin Yararları

Stresin yalnızca teorik bir kavram olmadığını, aynı zamanda biyolojik bir gerçeklik taşıdığını ifade eden Prof. Dr. Tarhan, “Stresi yenmekten ziyade, onu yönetmek gerekmektedir. Kontrol altında tutulan stres olumlu etki sağlarken, yönetilemeyen stres zararlı olabilir. Stres ile başa çıkma yeteneği, bireylerin psikolojik sağlığı için büyük önem taşır.”

Soğukkanlılık: Bir Yetkinlik

Prof. Dr. Tarhan, insanların stres yönetimini geliştirmek amacıyla beyin dalgalarını kullanma yöntemlerinin üzerine yeni teknikler geliştirildiğini belirtti. Nöro-geri bildirim ve biyolojik geri bildirim yöntemleri sayesinde, stres seviyelerini ölçmek mümkün hale gelmiştir. Bu yöntemler, kişiler stresle başa çıkabilme becerilerini artırmalarına yardımcı olmaktadır. Soğukkanlı kalma yeteneği, stresli durumlarda önemli bir avantaj sunar.”

A Tipi Kişilikler: Stresin Süngeri

Prof. Dr. Tarhan, A tipi kişiliklerin stres altında belirli davranışlar sergilediklerini ifade ederek, bu bireylerin genellikle aceleci ve sabırsız olduklarını aktardı. “Bu kişilik tipi, çevresindeki sorunları içselleştirerek üzerlerindeki yükü artırır. Sonuç olarak, sürekli olumsuz etkileşimler yaşamaktan dolayı işlevselliğini kaybeder.”

C Tipi Kişilikler: Kayıtsız ve Umursamaz

C tipi kişilikler ise stres karşısında kayıtsız davranışlar sergilemektedir. Prof. Dr. Tarhan, bu kişilerin başkalarının zarar görmesine duyarsız kaldıklarını ve sadece kendi menfaatlerini düşündüklerini belirtti. “Bu kişilik yapısı, kısa vadeli bir rahatlık sağlasa da uzun vadede yalnızlaşmalarına yol açar.”

B Tipi Kişilikler: İdeal Dayanıklılık

Prof. Dr. Tarhan, B tipi kişilikleri psikolojik esneklik ve dayanıklılık gösteren bireyler olarak tanımlamaktadır. “Bu kişiler, zorluklarla karşılaştıklarında süreci avantaja çevirme yeteneğine sahiptirler. Şanssızlıklardan ders alarak daha güçlü bir şekilde ilerlemeyi başarırlar.”

Akış Değişmiyorsa, Bakış Açısını Değiştir!

Prof. Dr. Tarhan, yaşanan durumların çoğu zaman değiştirilemeyeceğini fakat bakış açısının değiştirilebileceğini belirtti. “Dolayısıyla, ‘Akışı değiştiremiyorsan, bakışını değiştir’ yaklaşımını benimsemek gerekir. Kişinin olaylara tepkisini kontrol altına almak, onu daha sağlıklı hale getirebilir. Kronik stresin etkileri, uzun süre devam ettiğinde daha ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Bu nedenle, stres ile başa çıkmayı öğrenmek kritik öneme sahiptir. Zorluklar karşısında sakin kalmak ve krizleri etkili bir şekilde yönetebilmek, bireyin gelişimi için önemli bir eğitim sürecidir.”